دکتر وحید عضدی دبیر اندیشکده نظم و امنیت استان کرمان در رابطه پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی کرونا (کووید ۱۹) بیان داشت: با عنایت به شرایط خاص جامعه در خصوص بروز و ظهور ویروس کرونا در سطح کشور و استان و به منظور بررسی پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی کرونا (کووید۱۹) اندیشکده نظم و امنیت کرمان اقدام به بررسی پیامدهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و روانشناختی کرونا (کووید۱۹) نموده است.
مقدمه
کروناویروس محاسبات تک تک انسان‌هایی که اکنون نفس می‌کشند را به هم ریخت و برای نخستین بار در قرون اخیر یک موضوع در آن واحد بخشی از ذهن همه ما انسان‌ها را به خود مشغول کرده است: ویروس کرونا؛ که آن را SARS-CoV-2 و بیماری ناشی‌از آن را کووید۱۹ (COVID-19) نامیده‌اند. بر همین اساس در این پژوهش سعی بر جمع آوری و جمع بندی نظرات کارشناسان و متخصصان حوزه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، حقوقی و روانشناختی در رابطه با پیامدهای ویروس کرونا است.
1- پیامدهای اقتصادی ویروس کرونا
با شدت گرفتن بحران شیوع کرونا و حرکت اقتصاد جهان به سمت یک رکود دیگر، کشورهای جهان به دنبال تدابیر مالی تازه‌ای هستند تا علاوه بر کنترل شیوع این بیماری، ضررهای اقتصادی اجتناب ناپذیر ناشی از این همه‌گیری را به حداقل برسانند.
حدود چند وقتی است که اقتصاد ایران علاوه بر مشکلات قبلی خود از جمله تحریم‌‌‌‌ها، درگیر پیامدهای شیوع ویروس کرونا نیز شده است. آثار شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد را می‌توان در حوزه‌های مختلفی چون حوزه‌های ارزی، بازرگانی، بازار سرمایه، کسب و کارهای خرد و... دید.
گردشگری
ایران تحت تحریم‌های شدید آمریکا به سر می‌برد، اقتصاد با فشار شدیدی مواجه است و به درآمد حاصل از گردشگری نیاز دارد. با این حال، شیوع ویروس کرونا ضربه شدیدی بر این صنعت وارد ساخته است. صنعت گردشگری سه درصد از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد. کرونا باعث لغو مراسم و جشن‌های نوروزی در ایران شد، زمانی که باید اوج رونق گردشگری در آن کشور باشد. اما با این حال، علاوه بر افزایش قیمت سوخت، ترور ژنرال سلیمانی و ساقط شدن هواپیمای اوکراینی پیش از کرونا به صنعت گردشگری ایران ضربه زد. بسیاری از گردشگران خارجی برنامه سفرشان به ایران را لغو کردند. مقام‌های ایرانی نیز می‌گویند مشخص نیست چه زمانی وضعیت به حالت عادی باز می‌گردد و در هفته‌ها و ماه‌های آینده مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا در این کشورها افزایش خواهد یافت.
- کاهش خرید مردم از کسب و کارهای خرد، اعم از تولیدی و خدماتی. ممکن است کسب و کارهای زیادی به ویژه کسب و کارهای خرد و کوچک تعطیل شده و بیکاری بیش از پیش افزایش یابد.
- تعطیلی کسب و کارهای حوزه گردشگری داخلی و خارجی (توریسم ورودی) که یکی از موتورهای اشتغال و رشد در دوران تحریم محسوب می‌شد.
- زنجیره‌‌‌‌ای از پاس نشدن چک‌ها ایجاد و کثیری از تجار و صاحبان حرف دچار مشکلات حاد می‌شوند.
کسادی کسب و کار
به دلیل اینکه تنها راه جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، پرهیز از تجمعات و کاهش رفت و آمدها عنوان شد، می‌شد حدس زد که این راهکار در نهایت به کسادی کسب و کارها منجر شود. شیوع ویروس کرونا در کشور با ایجاد نگرانی در مردم از ورود به امکان عمومی نظیر فروشگاه‌ها و مراکز خرید، کاهش فروش کسب و کارهای خرد، اعم از تولیدی و خدماتی را در پی داشته است که ادامه این روند، حیات چهار میلیون واحد صنفی و صد‌ها هزار واحد تولیدی کوچک و خرد وابسته را تهدید می‌کند. به این ترتیب زندگی ها نابود خواهد شد و فقر می‌تواند قبل از همه به دلیل پیامدهای ویرانگر اقتصادی پاندمی کرونا در این کشورها بازهم افزایش یابد. در صورت عدم پرداخت مطالبات بخش خصوصی از سوی دولت و بی توجهی نظام بانکی در تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی، نظام اقتصادی کشور در سال آینده دچار سکته خواهد شد.
چین با اقتصادی به بزرگی ۱۵ تریلیون و ۳۰۰ میلیارد دلار که سهمی ۵/ ۱۷ درصدی در تولید ناخالص داخلی جهان دارد، چند ماهی بود که انتشار آمارهای اقتصادی را نیز متوقف کرده بود، اما تازه‌ترین گزارش مرکز آمار و گمرک این کشور نشان از آسیب چشمگیر ویروس کرونا به اقتصاد این کشور دارد. این گزارش می‌گوید که تولیدات صنعتی کشور طی این دوره ۵/ ۱۳ درصد نسبت به دور مشابه پارسال کاهش یافته است. البته تولیدات صنعتی در واحدهایی که توسط بخش خصوصی یا خارجی‌ها تأمین مالی شده، بیش از ۲۰ درصد کاهش یافته است، اما صنایع دولتی چین با هفت درصد افت تولید مواجه شده‌اند. مرکز آمار چین می‌گوید بخش خدمات نیز با افت ۱۳ درصدی مواجه شده است. بخش خدمات چین نیز مانند ایران، کمی بیش از نیمی از اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد و چنین افتی در بخش خدمات برای مردم و اقتصاد چین تبعات بیشتری از بخش صنعت دارد.
چین می‌گوید طی دو ماه ابتدایی سال، سرمایه‌گذاری‌ها در بخش زیرساخت‌های کشور ۳۰ درصد و در بخش ساختمان ۱۶ درصد افت کرده و شمار خرید و فروش املاک نیز ۴۰ درصد کاهش یافته است. همچنین در حالی که تورم در کشور دو برابر شده و به ۳/ ۵ درصد رسیده، رشد قیمت کالاهای خوراکی به بالای ۱۵ درصد رسیده است.
تبعات اقتصادی ویروس کرونا در ایران
در مورد تبعات اقتصادی بحران، دولت ایران هیچ آماری منتشر نکرده است و اصولاً معلوم نیست چه برنامه‌ای برای جبران صدمات اقتصادی ویروس کرونا دارد، چه تعداد از شهروندان کار خود را از دست داده‌اند، وضعیت صادرات کشور در چه حالی است و تولید ناخالص داخلی بخشهای مختلف کشور چه تأثیری از بحران کرونا گرفتهاند؛ و نهایتاً چه میزان از بودجه کشور محقق شده و کسری بودجه به چه میزانی است.
شاید در نگاه اول به نظر برسد، دولت خود این آمارها را می‌داند و می‌تواند مدیریت کند، اما نگاهی به وضعیت بورس ایران نشان می‌دهد پنهانکاری دولت در عدم تبیین شیوع کرونا و تبعات آن، باعث شده بسیاری از مردم به امید جلوگیری از افت ارزش دارایی‌های ریالی خود در بازار بورس سرمایه‌گذاری کنند و شاخص بورس تهران از ابتدای اسفند تا نیمه ماه با جهشی ۱۶ درصدی به ۵۵۵ هزار واحد برسد، اما طی هفته جاری با افتی ناگهانی به زیر ۵۰۷ هزار واحد سقوط کند. این یعنی زیان هنگفت کسانی که تحت تأثیر اطمینان‌هایی که از مقامات جمهوری اسلامی شنیده و به تبعات و ابعاد بحران کرونا آشنا نبودند، سرمایه‌های خود را به بورس سرازیر کردند.
با این وضعیت اقتصاد، شیوع ویروس کرونا در ایران بیش از پیش کسب و کارها را نگران می‌کرد. شیوع این ویروس آثار و تبعاتی را برای اقتصاد به همراه داشت. مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به بررسی این آثار بر حوزه‌های اقتصادی پرداخته است.
- محیط اقتصاد کلان
همان گونه که در مقدمه گفته شد، حال و روز اقتصاد ایران تا قبل از شیوع ویروس کرونا چندان مناسب نبود و در چنین شرایطی، هزینه‌های تحمیل شده در اثر اپیدمي کرونا و همچنین کاهش تولید ناشي از آن، مي‌تواند اقتصاد را با تورم‌های بالاتر و رشدهای اقتصادی پایین تر مواجه سازد.
شوک ناشي از کرونا، اقتصاد را هم با شوک عرضه و هم با شوک تقاضا مواجه مي‌سازد. از یک طرف عرضه نیروی کار کاهش یافته و از طرف دیگر در تأمین مواد اولیه تولید نیز مشکلاتي ایجاد می‌شود. شوک عرضه، شوک تقاضا را به همراه خواهد داشت. تعطیلي کسب وکارها، منجر به تعدیل نیروی کار مي‌شود و کاهش درآمد خانوار، کاهش تقاضا را به همراه خواهد داشت؛ لذا لازم است تا سیاست‌های حمایتي هم از خانوار و هم از کسب و کارها صورت گیرد. در شرایطي که دولت با تنگنای مالي مواجه بوده و علاوه بر کاهش درآمدهای ناشي از تحریم و کاهش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتي، با افزایش هزینه‌های بهداشتي و درماني ناشي از کرونا نیز رو به روست، منابع برای سیاست‌های حمایتي به شدت محدود است. از این روی، بسیار مهم است که سیاست‌های حمایتي، بهینه اتخاذ شده و از اجرای سیاست‌های حمایتي کور (نظیر تخصیص ارز ترجیحي به برخي کالاها) اجتناب شود.
- حوزه بازرگانی
هراس مصرف کنندگان کالاهای ایرانی در کشورهای منطقه و کاهش صادرات کشور و بستن مرزهای زمینی توسط کشورهای منطقه از جمله آثار شیوع کرونا در حوزه بازرگانی است.
- حوزه ارزی
با کاهش قیمت نفت، ممکن است محدودیت‌های ارزی کشور بیش از گذشته شود. همچنین کاهش شدید شاخص بورس‌های جهانی و قیمت نفت، قیمت محصولات خام و مواد اولیه که بخش عمده صادرات غیرنفتی ما را تشکیل می‌دهد نیز کاهش خواهد یافت. از سوی دیگر، با محدود شدن صادرات ایران، ایجاد منابع ارزی از کانال صادرات غیرنفتی برای کشور ممکن است با مشکلاتی مواجه شود.
- حوزه بازار سرمایه
در حالت کلی اثرات ویروس کرونا بر بازار سرمایه را می‌توان در دو بعد مدنظر قرار داد؛
- ابعادی که پارامترهای اقتصادی و مالی بنگاه‌های موجود در بازار سهام را تحت تأثیر قرار می‌دهد مانند فروش، تولید و سودآوری بنگاهها،
- ابعاد مربوط به معاملات سهام بنگاهها در بازار سرمایه.
به منظور بررسي دقیق آثار ویروس کرونا بر بازار سرمایه، لازم است به این نکته دقت شود که ماندگاری این ویروس در کشور و کشورهای همسایه به چه میزان است.
چنانچه این ویروس ماندگاری کمی داشته باشد؛ مي‌توان اثرات مالي و اقتصادی این ویروس را به عنوان یک شوک اقتصادی یا ریسک در نظر گرفت که ماندگاری اندکي در بازار سرمایه خواهد داشت. چنانچه این ویروس ماندگاری زیادی در کشور داشته باشد؛ اثرات آن علاوه بر بُعد دوم؛ بُعد اول را نیز شامل مي‌شود. به بیاني دیگر، با پایداری ویروس کرونا پارامترهای اصلي تعیین ارزش قیمت سهام که همان جریان نقدی آتي بنگاهها و سودآوریشان است، تحت تأثیر قرار مي‌گیرد.
اگرچه بسیاری از اقتصاددانان از احتمال یک رکود اقتصادی مشابه سال ۲۰۰۸ خبر می‌دهند، اما بسیاری از آنان پیش بینی می‌کنند به محض از بین رفتن بحران شیوع کرونا، این رکود احتمالی سریع جبران شود.
راهکارهای پیشنهادی به کسب و کارها در راستای کاهش پیامدهای اقتصادی شیوع ویروس کرونا
در راستای کاهش پیامدهای اقتصادی شیوع ویروس کرونا بر کسب و کارها، موسسه مک کینزی به شرکت‌ها و بنگاهها پیگیری مجموعه اقداماتی به شرح زیر را پیشنهاد داده است؛
- حفاظت از کارکنان
پیشنهاد می‌شود شرکت‌ها و کسب و کارها برنامه حمایتی را تنظیم و اجرا کنند، به نحوی که از کارکنان مجموعه حمایت شود. به عنوان مثال، پیروی از دستورالعمل‌های منتشر شده توسط سازمان بهداشت جهانی، پیگیری برنامه‌های کاری شیفتی و تهیه امکانات مرتبط با دورکاری در شرایط شیوع کرونا.
- حفظ نقدینگی لازم برای عبور از توفان
ضرورت دارد که کسب وکارها در راستای برنامه‌های آتی، سناریوهایی در خصوص متغیرهای اثرگذار بر درآمد و هزینه‌های کسب و کار خود پیش بینی کنند. شرکت‌ها می‌توانند شاخص‌های مالی فعالیت اصلی خود را برای هر سناریو در نظر بگیرند و محرک‌هایی را که تا حد زیادی بر نقدینگی موثر هستند مثل کاهش هزینه‌ها و بهینه سازی پرتفوی سرمایه گذاری‌ها شناسایی و اجرایی کنند.
- تثبیت زنجیره تأمین
شرکت‌ها باید مقیاس و بازه زمانی که ممکن است زنجیره تأمین کالای آن‌ها در معرض اخلال قرار بگیرد را تشخیص دهند. به علاوه در زمانی که اخلال در زنجیره تأمین ایجاد می‌شود، شرکت‌ها باید از این منابع محدود در راستای تولیدات مهمتر خود استفاده کنند.
- حفظ ارتباط با مشتریان
شرکت‌هایی که عرضه را بهتر رصد می‌کنند اغلب موفق می‌شوند، چون آن‌ها در بخش اصلی مشتریان خود سرمایه گذاری و رفتار آن‌ها را پیش بینی می‌کنند. برای نمونه در چین درحالی که تقاضای مصرف کنندگان پایین است، از بین نرفته و مردم به طور وسیعی به سوی خرید آنلاین برای تأمین تمامی کالاها و خدمات حرکت کرده‌‌‌‌‌اند. این روند همچنین شامل اطمینان از کیفیت محصولاتی که آنلاین فروخته می‌شوند نیز می‌شود. در این شرایط پیشنهاد می‌شود از طریق حذف جریمه لغو سفارشات، ارائه مدل‌های سفارش منعطف، ارائه تخفیف و... از مشتریان خود حمایت و وفاداری آن‌ها را حفظ کنید.
در پایان باید به این نکته توجه داشت که آشفتگی‌های ایجاد شده در اقتصاد طی دو سال اخیر به واسطه نقض برجام و تحمیل دور جدیدی از تحریم‌‌‌‌ها، نوسانات نرخ ارز و سیر صعودی افزایش قیمت‌ها و در حال حاضر شیوع ویروس کرونا، شرایط وخیمی را پیشروی فعالین اقتصادی قرار داده است؛ بنابراین، پیگیری اقدامات حمایتی فوری برای ادامه حیات بخشهای تولیدی و کسب وکارها ضرورت دارد.
2- پیامدهای فرهنگی و اجتماعی
شیوع بیماری کووید۱۹ در کنار پیامدهای سیاسی و اقتصادی، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مختلفی نیز به دنبال داشته که به نظر می‌رسد پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آن نه به‌خاطر خطر ابتلای مردم به کرونا، بلکه به‌دلیل میزان اضطراب، استرس و هراسی که مردم را فرا گرفته است، بیشتر باشد.
شاید برای اولین بار باشد که بر اثر شیوع یک اپیدمی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی از پیامدهای سیاسی و اقتصادی پیشی گرفتهاند. پیامدهای این بیماری دارای جنبه‌‌های مثبت و منفی است؛ برخی پیامدهای منفی مانند ایجاد گسست‌‌های اجتماعی و افزایش فردگرایی و انزوای اجتماعی بیش از پیش افراد جامعه را از هم دور و روابط را بیش از پیش حسابگرانه و غیرعاطفی می‌کند و این همان چیزی است که معیارهای مهرورزی و نوع‌دوستی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس توصیههای پزشکی این روزها افراد به منظور کاهش شیوع بیماری کرونا که به شدت واگیردار است در قرنطینه خانگی قرار گرفتهاند و ارتباطات اجتماعی بیرون از خانه به کمترین میزان خود رسیده است. حتی شیوه‌‌های ارتباطات انسانی مانند روبوسی و دست دادن در این روزها تغییر یافته‌‌‌‌‌‌اند. اینها همه نشان می‌دهند هنجارهای جدیدی در حال شکل دادن به ارتباطات انسانی و اجتماعی افراد جامعه هستند.
موضوع ویروس کرونا صرفاً به نظافت سطوح، شستن دست، رعایت بهتر بهداشت و افزایش تمهیدات بهداشتی ختم نمی‌شود بلکه از سوی دیگر تغییرات در ارتباطات انسانی فقط در مقایسه اکنون با گذشته دیده نمی‌شود بلکه در مقایسه با آینده هم قابل پیش بینی است. علاوه بر حذف برخی ارزش‌های اجتماعی، هنجارهای جدیدی شکل می‌گیرند که حتی پس از برطرف شدن اوضاع همه گیری همچنان دوام خواهند داشت.
فضای مجازی نیز در این روزها در اوج فعالیت خود قرار دارد به اینصورت که مطالب و فایل‌های چندرسانه‌‌‌‌‌ای بسیاری در مورد کرونا در فضای مجازی به اشتراک گذاشته می‌شود که افراد برای کسب اطلاعات از رسانه‌‌های متفاوت که گاهی متناقض هستند و در برخی موارد با شایعه سازی ترکیب شده است، نوعی به هم ریختگی رسانه‌‌‌‌‌ای را تجربه می‌کنند. این به هم‌ریختگی خود پیامدهای روانی و اجتماعی همچون ترس و اضطراب، وسواس فکری، هراس اجتماعی، کاهش اعتماد اجتماعی و سرمایه اجتماعی و به طور کلی کاهش سلامت اجتماعی را به دنبال دارد.
از سوی دیگر نباید پیامدهای مثبت شیوع این بیماری را نادیده گرفت؛ فرهنگ رعایت نظافت شخصی و نظافت محیطی، افزایش زمان باهم بودن والدین و کودکان و به ویژه همسران، توجه بیشتر به امور خانواده به علت افزایش زمان باهم بودن اعضای خانواده، ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی و سرگرمی‌های سالم از پیامدهای اجتماعی و فرهنگی مثبتی است که می‌توان در این زمینه به آن‌ها اشاره نمود.
رسانه و کرونا
آیا سیاست تبلیغاتی دولت و رسانه‌ها درباره کرونا بیش از اندازه هراس‌افکنی کرده، یا اینکه به اندازه کافی هشدار‌دهنده نبوده؟ پاسخ این پرسش دشوار است. چون ابعاد ماجرا را نمی‌دانیم. اولاً نمی‌دانیم خطر کرونا چقدر است. لااقل نسبت به سایر بیماری‌های ویروسی و مسری. روزهای اول مسوولان گفتند کرونا از ویروس‌های دیگر مثلN11H، ابولا و حتی آنفلوآنزا خطرناک‌تر نیست، اما مسأله فقط نسبت تلفات به ابتلا نیست. سرعت شیوع هم هست. یا سرعت دو برابر شدن مبتلایان. دکتر ریچارد هتچر، رییس گروه تحقیق برای ساخت واکسن کرونا در انگلستان می‌گوید: کرونا «ترسناک‌ترین بیماری‌ای است که در طی ۲۰سال کار تحقیقاتی‌اش دیده است». می‌گوید لااقل از سال۱۹۱۸ چنین شیوع گسترده‌ای سابقه نداشته است. در سال۱۹۱۸ یک بیماری ویروسی که به «آنفلوآنزای اسپانیایی» مشهور شد جهان را فراگرفت. گفته می‌شود ۵۰۰میلیون نفر، که معادل ۲۷٪جمعیت وقت جهان بوده، مبتلا شدند. تعداد تلفات به‌دلیل سانسور آمار توسط دولت‌های وقت دقیق نیست. چیزی بین ۱۷تا ۵۰میلیون نفر.
دکتر هتچر تشبیه کردن شرایط کنونی به «وضعیت جنگی» را اغراق نمی‌داند و می‌گوید برای مقابله با این شرایط به یک بسیج عمومی و مردمی نیاز داریم. باید همه هشیار و درگیر موضوع شوند. او تجربه چین، هنگ‌کنگ و سنگاپور که دولت با قدرت وارد میدان شده را در کنترل بیماری موفق می‌داند. نکته مهم اما پیش‌بینی او نسبت به آینده است. می‌گوید ساخت، تولید و عرضه واکسن کرونا حداقل ۱۲تا ۱۸ماه زمان می‌برد. در آن زمان هم واکسن برای همه در دسترس نخواهد بود. لذا مهم‌ترین مسأله در کنترل بیماری هوشیاری مردم و مشارکت جدی آن‌ها در رعایت توصیههای بهداشتی است. با این حال؛ برآورد او این است که کرونا به این زودی رفتنی نیست. می‌گوید جهان «تا چند سال آینده» درگیر کرونا خواهد بود. او که خود یک آمریکایی است به شدت نگران ناکارآمدی نظام بهداشت و درمان «نابرابر و تبعیض‌آمیز» آمریکا در مقابله با شیوع کروناست.
دست دادن و شیوع ویروس کرونا
اکنون بشریت از عمل ساده دست دادن که قرن‌ها به آن مبادرت می‌کرد نیز باید چشم پوشی کند: دست دادن به معنای پیمان بستن تا دست دادن به معنای حالت چطوره؟
امروزه فرهنگ‌ها باید راه‌های جایگزین برای سلام کردن بدون دست دادن بیابند. دست دادن که هیچ، حتی به صورتمان نیز دست نزنیم. در بسیاری از مناطق اروپا و خاورمیانه، مردم هنگام ملاقات و عزیمت، بوسه می‌گیرند (یک بار، دو بار یا حتی سه بار)، در نیوزلند، بومیان موریس بینی و پیشانی را به هم متصل می‌کنند. تبتی‌ها زبان‌های خود را به یکدیگر متصل می‌کنند.
در آفریقای جنوبی مطابق برخی سنت‌های قبیله‌‌‌‌ای برای بسیاری دیدارهای معمولی و روزمره بوسه خاص خود را دارند مانند لمس دهانی و زبانی که از نظر سایر فرهنگ‌ها مانند فرهنگ ما بسیار عجیب است.
ژاپنی‌ها با قراردادن دست‌ها در کنار خود تعظیم می‌کنند، در حالی که تایی‌ها و کامبوجی‌ها با دست‌های خود که در حالتی مانند عبادت قرار می‌گیرند ادای احترام می‌کنند. در هندوستان، مردم با Namaste به یکدیگر خوش آمد می‌گویند، که از طریق تمرین یوگا در سراسر جهان رواج یافته است.
اما اکنون در مورد اینکه دست دادن به یکباره کنار گذاشته شود اجماع جهانی وجود ندارد. برخی استدلال‌های موافق با «دست دادن» شامل عدم پذیرش برخی فرهنگ‌ها در جهان و نیز ترس از کنار گذاشتن یک سنت افتخارآمیز، معتقدند کنار گذاشتن دست دادن به عنوان یک واکنش بیش از حد محسوب می‌شود آن هم در زمانی که ما به آرامش جمعی نیاز داریم.
3- پیامدهای روانشناسی ویروس کرونا
دو دیدگاه در خصوص شیوع کرونا وجود دارد دیدگاه خوش بینانه اعم از: افزایش اوقات فراغت والدین و توجه بیشتر عاطفی به فرزندان، کاهش اختلالات خواب، در کنار هم بودن اعضای خانواده، تقویت روابط خانوادگی، بازشناختی روابط عاطفی در خانواده، مشارکت اعضا در امورات منظم و کار گروهی در خانه، توجه بیشتر به نظافت و بهداشت فردی و خانوادگی و دیدگاه بدبینانه که شامل عواقب اجتماعی، روانی و اقتصادی حین و بعد از کرونا، بروز اعتراضات اجتماعی، افزایش نزاع و درگیری، افزایش خشونتهای خانگی والدین و فرزندان، افزایش سفرها در دوران پسا کرونا، کمبود مواد غذایی و بهداشتی و... میباشد؛ لذا نیاز است با توجه به این دو دیدگاه رفتارهای جامعه را آینده نگاری نمود و برای هریک از وضعیتهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، انتظامی و... پروتکل مجزایی تهیه و تنظیم و براساس شرایط اجتماعی بوجود آمده،سناریوهای مختلفی اجرا کرد.
یکی از نکاتی که در این دوران بایستی مورد توجه قرار گیرد توجه به توقعات و انتظارات فرزندان و خانوادهها و الگو دهی مناسب به خانوادهها، جهت مدیریت صحیح رفتار در منزل در اینگونه شرایط میباشد و بایستی افزایش شناخت و آگاهی اقشار جامعه در خصوص تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی مد نظر قرار گیرد تا در دروان پسا کرونا شاهد افزایش طلاق و نارضایتی‌های زنا شویی نباشیم.
