سرگرد دکتر وحید عضدی رئیس دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی بیان داشت: امنیت به عنوان ودیعه‌‌ای سبحانی، وظیفۀ سلطانی (حکومتی) را به دنبال دارد. قوام و دوام حکومت‌ها در گرو پایداری و استمرار امنیت جامعه است. در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، این رسالت خطیر و بس ثقیل به عهدۀ نیروی انتظامی گذارده شده است.
پیشرفت علوم در عرصه‌های مختلف، زیاده خواهی‌های بشر در طول قرون و اعصار تاریخ تا کنون، ناجا را بر آن می‌دارد تا از این قافلۀ پرشتاب عقب نماند. این رویکرد ناجا را بر آن می‌دارد تا نگاهی عمیق به توسعه و تغییر و تحوّل در زمینه‌های مختلف در درون خود داشته باشد و بتواند بر وظایف حساس و مهم خویش که زیربنای دیگر امور جاری کشور است فائق آمده و بر آن مدیریت و اشراف اطلاعاتی و عملیاتی داشته باشد. ناجا علاوه بر خدمات انتظامی بیشماری که در سه دهۀ گذشته داشته و بر کمّیت و کیفیت آن افزوده شده و در اختیار شهروندان قرار می‌دهد، دو وظیفۀ عمدۀ پیشگیرانه و پیگیرانه در تثبیت و استمرار امنیت پایدار دارد. با این شرایط ناجا لاجرم باید در ساختار خود تغییر داده و حتی وظایف خویش را منطبق با نیازهای جامعه طراحی و تنظیم کند.
دکتر عضدی بیان داشت: طی سالهای گذشته، تغییر و تحوّلات زیربنایی و اساسی فراوانی در نیروی انتظامی صورت گرفته است که تبیین دقیق آن در حوزۀ هر بخش، خود پژوهشی وسیع می‌طلبد که طی پژوهش انجام شده و اخذ نظرات و دیدگاه کارشناسان انتظامی تحولات پلیس بعد از شکل گیری انقلاب اسلامی مورد ارزیابی قرار گرفت که در این بین به 16 شاخص یا تحول اساسی دست یافته ایم که این تحولات در منابع انسانی، تحوّل در آموزش، امور انتظامی، مبانی فرهنگی و اجتماعی، امور تخصصی، خدمات انتظامی، تحقیق و پژوهش، نوسازی پلیس، پلیس و حاکمیت، پلیس و جامعه و... . است. که به تفسیر به آنها اشاره شده است.
- پلیس اسلامی: (پلیس اسلامی، پلیسی برای مردم نه بر مردم)
شاخص های پلیس اسلامی: ولایت مدار، عفیف و محجوب، پلیس مکتبی، پلیس مبتنی بر گفتمان انقلاب اسلامی، مردم داری، خوش اخلاقی، امر به معروف و نهی از منکر، رعایت حقوق مردم در تمام زمینهها، وفای به عهد و در پلیس اسلامی، خدمت به مردم، تکریم و احترام ارباب رجوع، سلامت در خدمت و صحت عمل از ضروریات و بدیهیات به شمار می‌رود و بر پایه پاسداری از ارزش‌های اسلامی و نیز حفظ دستاوردهای انقلاب اسلامی استوار است.
یکى از والاترین وظایف و ویژگىهاى نیروى انتظامى، پاسدارى از ارزشهاى اسلامى است. نیروى انتظامى باید با کسانىکه ارزشهاى اسلامى و دستاوردهاى انقلاب را خدشهدار مىسازند، برخورد و مقابله کند. مقام معظم رهبرى در مورد این وظیفه مهم مىفرماید: «بزرگترین وظیفه نیروى انتظامى، حفظ ارزشهاست».
- پلیس جامعه محور:
شاخص های پلیس جامعه محور: مشارکت همگانی، پلیس تعامل گرا، پلیس مردمی، پلیس آگاه ساز،
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
«ایجاد امنیت فردی و اجتماعی، اخلاقی، روحی و روانی در جامعه از مهمترین مسئولیت‌های این نیرو است». (شرفیابی فرماندهان و کارکانان ناجا، 6 اردیبهشت 94)
ادوار مختلفی برای تحوّلات در نیروی انتظامی در نظر گرفته شده، که عبارتند از: رویکرد پلیس ابتدا «پلیس تهدید محور» و پس از مدتی به «پلیس جامعه محور» تبدیل شد، اما در شرایط فعلی راهبرد ناجا به سمت «پلیس آینده نگر» است.
رویکرد «پلیس جامعه‌محور» بیش از هر چیز به افزایش نقش شهروندان در فعالیتهای پلیسی اشاره دارد و این ایده که پلیس می‌تواند به شکل مؤثری مسئولیت اصلی برای کنترل جرم را بر عهده بگیرد، رد شده است. در عوض، پلیس باید همکاری نزدیکی با شهروندان و انجمن‌ها داشته باشد تا مشکلات را پس از شناسایی، اولویت بندی کند و در جهت حل آن گام بردارد.
- پلیس دانش بنیان:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
من می‌خواهم روی مسئله تحقیقات باز هم تاکید کنم، تحقیقات مهم است.
(شرفیابی فرماندهان و مسئولان عالی نیروهای مسلح ، 20 فروردین 96)
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران با هدف توسعه دانش انتظامی، اقدامات مهمی را در دستور کار خود قرار داده و چشم‌انداز دانشی خود را در افق 1404 مجموعهای از پلیس پیشرو با هویت اسلامی، انقلابی و ولایی، مظهر اقتدار علمی، دارای جایگاه برتر و الگوی پلیسهای منطقه و جهان اسلام، در توسعه دانش، تحقیقات و تئوریهای حوزه نظم و امنیت و تحقق پلیس دانش بنیان ترسیم نموده است. پلیس دانش بنیان به پلیسی اطلاق میشود که مهمترین دارایی و مزیت رقابتی آن سرمایه دانشی آن است که شاخصهای آن مسئله محوری، پژوهش محوری، آموزش محوری، اندیشه ورزی، آینده پژوهی، گذشته پژوهی، خلاقیت، ابتکار و نوآور، پلیس با تحصیلات عالی در رشتههای و تخصصهای مرتبط با حوزه کاری خود است.
رسالت پلیس دانش بنیان: تحکیم و تحقق علمی تصمیم سازیها و تصمیم گیریهای اساسی ناجا بر تولید ادبیات و علوم پلیسی، فناوری های بومی و برتر ساز با رویکرد پیش دستانه، آینده پژوهانه و مسئله محوری است.
- پلیس در دسترس:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
شما تنها سازمانی هستید که در سرتاسر کشور در مقابل چشم مردم حضور دارید، خدمت شما را، تلاش شما را مردم می‌بینند، در شهرها، در روستاها، در جادهها، در مرزها، در پایانه‌های مسافری، در کوه‌ها و دشت‌‌‌‌ها، در مناطق خطرناک، در همه جا، در همه جا، در همه فصول سال، نیروی انتظامی جلو چشم مردم است. ما هیچ سازمانی نداریم که این طورکه در یک پهنه با وسعت، همیشه در مقابل چشم مردم باشد. (شرفیابی فرماندهان و کارکانان ناجا، 6 اردیبهشت 94)
شاخص های پلیس در دسترس: پلیس 110، پلیس حاضر در گستره جغرافیایی، پلیس همگام و همراه، خدمات پلیس + 10
- پلیس مقتدر و رئوف:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
* نيروى انتظامى مظهر اقتدار، رحمت و عطوفت نظام است (16/11/1383)
* نیروی انتظامی همواره باید هم مظهر اقتدار و نظم و هم مظهر مهربانی، رأفت و رحمت در جامعه باشد. (29/06/1390)
* نيروي انتظامي مظهر حاکميت و امنيت جمهوري اسلامي است و بايد اقتدار داشته باشد (28/10/1387)
مقام معظم رهبری در دیدار با فرماندهان نیروی انتظامی: ما بدنبال اقتدار پليسي هاليوودي و جوامع غربي و آمريکايي نيستيم/ چنين اقتداري نه تنها امنيت ايجاد نخواهد کرد بلکه موجب ناامني هم خواهد شد« (28/10/1387)
* باید تصویر یک یار مهربان و مقتدر از نیروی انتظامی در ذهن مردم ایجاد و ترسیم شود. (شرفیابی فرماندهان و کارکانان ناجا، 19 اردیبهشت 94)
* توانایی شما، آبروی نظام جمهوری اسلامی است. قدرت شما، رشادت شما، اقدام شما، حرکت به جا و به موقع شما مایه و سربلندی نظام جمهوری اسلامی است. (مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین، 26 شهریور 96)
امروز نیروی انتظامی مظهر سه چیز مهم باشد. اول: دیانت. آنچه كه ناشی از دیانت است مثل عفت، اخلاق نیك و اسلامی، دوم: رافت، رحمت، مهربانی با مردم، سوم: اقتدار، هوشیاری و هوشمندی كه از لازمه های نوع ماموریتهاست.
- پلیس پویا:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
«بحمدالله نيروي انتظامي تحرک خوبي داشته است و جلو رفته است. اين جلو رفتن بايد ادامه پيدا کند»؛ بيانات ايشان مي تواند اينگونه تفسير شود که نيروي انتظامي در گذشته اي نه چندان دور موفقيت هاي خوبي داشته و توانسته است به اهداف بلند مدت و کوتاه مدت خود دست پيدا کند (دیدار با فرماندهان انتظامی)
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی به مدد قابلیت های درونی، انگیزه، روحیه و مدیریت جهادی و روز آمد با بکارگیری ظرفیت ها و راه کارهای میان بر در راستای دست یابی به قله های اقتدار و پیشرفت و نیل به" پلیس تراز انقلاب اسلامی"، هم اینک با استاندارد نمودن ساختار سازمانی و منابع انسانی خود، متناسب با اصول و آموزه های اسلامی و انقلابی و مقتضیات حرفه ای و تخصصی نوین، حضور یک نیروی مقتدر و برخورداری از آمادگی های سرشار و اطمینان آفرین برای صیانت از امنیت و آرامش در صحنه زندگی مردم را تثبیت کرده است.
- پلیس آینده محور:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
اولویت‌هایتان را تعیین کنید و روی اولویت‌ها متمرکز شوید چون کارها زیاد است و نیرو و توان و وقت کم است؛ لذا اولویت‌ها را باید پیدا کرد. این همه نقطه است که باید به آن توجه کنید. جای خالی، کمبود‌ها خلاء‌های اعتبار و منابع مالی و پشتیبانی‌های گوناگون و امثال این‌ها با همت بلند و با ابتکار پر بشود. یعنی واقعاً می‌توانید شما ابتکارهایی به خرج بدهید، کما این که در دوران جنگ همین اتفاق اقتاد. (شرفیابی فرماندهان و مسئولین عالی نیروهای مسلح، 20 فروردین 96)
سیر تحولی پلیس:
سیر تحولی پلیس از اقتدار محور به اجتماعی محور و حرکت به سمت آینده محورب در دستور کار ناجا قرار دارد.
- پلیس مطالبه گر:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
نقاط ضعف را جستوجو و پیدا کنید. فرض بفرمایید قضیه جادهها را و تصادف‌هایی که در جادهها پیش می‌آید. سهم نیروی انتظامی در جلوگیری از حوادث جاده‌‌ای چقدر است؟ این را باید بررسی کرد. البته عوامل گوناگونی و دستگاه‌های مختلفی در این زمینه سهم دارند، سهم نیروی انتظامی، سهم وزارت راه، سهم دستگاه‌های گوناگون صنعتی دیگر در این حادثه چه اندازه است؟ کاری کنیم که مردم عزیز ما این بخش حادثه خیز و تلخ و دردناک را در زندگی خود داشته باشند. (شرفیابی فرماندهان و مسئولان ناجا، 13 مهرماه 95)
متأسفانه امروزه شاهد انواع جرائم، معضلات و آسیبهای اجتماعی در جامعه هستیم و بروز این مشکلات معلول عوامل مختلفی نظیر؛ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، مدیریتی، آموزشی، قضایی و ... یا به عبارت دیگر ناشی از بدکارکردی سازمانها و نهادهای مختلف است. پلیس به مثابه دما سنج در جامعه شاهد و ناظر انواع مختلف جرائم، معضلات و آسیبهای اجتماعی است به همین منظور به منظور حل و پیشگیری از این مشکلات لازم است با همکاری سایر سازمانها و نهادهای مرتبط با هر یک از این مشکلات اقدام نماید. به همین منظور امروز پلیس در کنار سایر شرح و وظایف ذاتی خود اقدام به مطالبه گری از سایر سازمانها و نهادها با شعار «حساس سازی، همراه سازی و مسئول سازی» نموده تا بتواند از ظرفیتهای موجود به خصوص ظرفیتهای مردمی، قدمهای موثری در زمینه ایجاد، حفظ و ارتقاء امنیت نماید.
- پلیس امین:
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
«امروز، مردم شما را امین مىشمارند. در دوران انقلاب، نیروهاى انتظامى امین مردمند. باید به وظیفه این امانت بهطورکامل عمل کنید. آن کسانىکه خداى ناکرده در این کسوت مقدس، بر خلاف مقتضاى امانت عمل مىکنند، باید وجدانشان بهشدت سرافکنده باشد».
«توانایی شما، آبروی نظام جمهوری اسلامی است. قدرت شما، رشادت شما، اقدام شما، حرکت به جا و به موقع شما مایه و سربلندی نظام جمهوری اسلامی است». (مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین، 26 شهریور 96)
امروز پلیس حافظ جان، مال و ناموس مردم عزیز و سربلند ایران اسلامی است و این امر محقق نمیشود مگر اینکه پلیس خود امین مردم باشد و همانگونه که مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بیان داشتند: «امروز پلیس آبروی نظام است». با توجه به اهمیت برقرارى نظم و امنیت داخلى و نقش نیروى انتظامى در این خصوص، لازم است همه ایرانیان به این نهاد، اعتماد و اطمینان خاطر داشته باشند. چنین امرى، رفتار درست، منحرفنشدن در انجام وظیفه و امانتدارى نیروى انتظامى را مىطلبد. در سایه وجود چنین صفاتى در کارکنان آن، اعتماد عمومى و همکارى مردم با این نیرو گسترش خواهد یافت.
- پلیس نقدپذیر و پاسخ گو
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
گزارش‌ها و شکایت‌هایی که از مردم به ما می‌رسد دفتر ارتباطات مردمی، جمع می‌کند. دفتری هم در ناجا تشکیل شده است که هر چقدر تقویت شود خوب است، مردم ببینند توجهی به کارشان هست دلگرم می‌شوند. (شرفیابی فرمانده ناجا، 18 مرداد 94)
خدمات پلیس پاسخگو
- تشکیل مرکز نظارت همگانی (197) وارائه خدمات:
- رسیدگی به پیامهای تلفنی و گزارشهای حضوری مردم
- رسیدگی به انواع گزارشهای مردمی در قالب انتقاد، شکایت، پیشنهاد و درخواست و تقدیر
- ابزارهای ارتباطی با مردم
- سامانههای 197 (کالسنتر، سیستم جامع و انبار داده)
- خدمات فوریتی 197 در سراسر کشور به اقشار مختلف جامعه
- سامانه 147 (رسيدگی به شکايات درون سازمانی نيروهای)
- مرکز نظارت و پایش هوشمند پلیس پیشگیری ناجا ( 713) نیز با هدف نظارت هوشمند بر کلانتری‌ها در ستاد پلیس پیشگیری بنیان گذاشته شد که حاصل کار «جهادی» بوده و بستر، زیرساخت هوشمند و آموزش نیروهای آن به واسطه اهمیت موضوع، درکوتاه ترین زمان آماده شد.
پلیس پاسخگو و مردمی یکی از تحولات اساسی نیروی انتظامی است، این مهم نیز با تشکیل دفتر نظارت همگانی ناجا تحقق یافته است و مردم می‌توانند عملکرد پلیس را نقد کنند و پیشنهاد خود را نیز ارائه دهند.
- پلیس تعالی محور
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
بايد روزبه‌روز تعالى و ترقّى يافت. بايد هم در مسائل شخصى – آنچه بين شما و خداست - خودتان را روزبه‌روز لطيف‌تر، عالي‌تر، پرهيزكارتر و به اخلاقِ الهى متخّلق‌تر كنيد و دامن خودتان را از فساد و كج‌روى و انحراف دورتر نگه‌داريد و هم در مسائل سازمانى هر چه مىتوانيد روش كار، رفتار و كيفيت عمل خود را به سمت نقطه‌ي مطلوب نزديك كنيد؛ تا مردم نيروى انتظامى را مظهر و تجسمى از وظيفهشناسى همراه با عزت و سربلندى و نيز ضامن امنيت و آرامش خود بدانند.
(بیانات و تدابیر فرمانده معظم کل قوا در جمع فرماندهان و درجه داران ناجا در مورخه 17/07/1378)
تکریم ارباب رجوع
- تدوین حقوق شهروندی
- مکنا (مدیریت کیفیت ناجا)
- فعال کردن سامانه جامع خدمات پلیسهای تخصصی
- راهور
- وظیفه عمومی
- پلیس اطلاعات و امنیت عمومی
- خدمات پلیس + 10
- پلیس ایثارگر
شاخص های پلیس ایثارگر: جان بر کف، جان نثار امنیت، فداکار، از خود گذشته
شکل‌گیری نظام دفاعی با نیروهای مکتبی و مردمی برای کشور: بعد از انقلاب یک گروه‌هایی پیدا شدند و یک جمعیت‌هایی که نظیر این‌ها در تاریخ گمان نداریم سابقه داشته باشد... از قبیل پاسدار، کمیته و امثال این‌ها، بسیج. این‌ها یک نوآورهایی است که به برکت اسلام و تعهد ملت ما به اسلام پیداشده است و بی‌سابقه است. بی‌سابقه است که به‌مجرد اینکه انقلابی میشود یک عدهای به نام پاسدار، یک عدهای به نام کمیته، یک عدهای به نام بسیج برای امنیت داخلی و مرزها از خود مردم جوشش کنند... این‌ها برکات اسلام است. (صحیفه نور، ج 17: 245).
- پلیس مشارکت پذیر
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
مسئله کمک مردم است، آحاد مردم می‌توانند مثل پشتیبان قابل اعتمادی به نیروی انتظامی کمک کنند. این نیرو فرزندان شما هستند مردم این را باید توجه کنند که (این) نیرو، فرزندان آنها هستند. که مسئولیت مهمی را بر عهده گرفته‌اند به خاطر حفظ امنیت آنها. مردم هرچه می‌توانند کمک کنند، انواع کمک‌های مردمی به نیروی انتظامی متصور است. اگر دستگاه‌هایی در خود نیرو یا در وزارت کشور باشند و بنشینند فکر کنند، مطالعه کنند و چگونگی کمک‌های مردمی را پیدا کنند و این‌ها را طبقه بندی کنند و اعلان کنند به مردم، احساس بنده این است که مردم آماده‌‌‌‌‌‌‌‌اند. حضور مردم تأثیر دارد و کمک آنها گره گشا است.
(شرفیابی فرماندهان و کارکانان ناجا، 19 اردیبهشت 95)
نیروی انتظامی با اعتقاد به نقش محوری سازمانها و مردم و نهادهای مردمی در توسعه نظم و امنیت عمومی درصدد برقراری سازکارهای مشارکت و دخالت سازمان ها و مردم در طرح نظم و امنیت جامعه است. امروزه کارشناسان حوزه علوم اجتماعی بر این باورند که برای تحقق پیشگیری اجتماعی بایستی از تمام امکانات و ظرفیتهای بالقوه و بالفعل جامعه استفاده گردد. بنابراین میتوان گفت که یکی از مهمترین عوامل ایجاد امنیت پایدار و ارتقاء سرمایه اجتماعی پلیس، استفاده از توانمندی سازمانها، نهادها و اقشار مختلف جامعه است که این مهم با استفاده از:
- همیاران پلیس
- پلیس افتخاری
- پلیس محله
- همیاران محرم
- خیرین امنیت ساز
- شورای معتمد پلیس
- تعامل با سایر نیروهای مسلح
- پلیس مردم یار
مقام معظم رهبری (مدظله العالی):
* لازم است ما نیروی انتظامی در طراز جمهوری اسلامی، در طراز دولت اسلامی، در طراز یک جامعه قرآنی و اسلامی داشته باشیم. البته تا آن جا مقداری فاصله داریم، این فاصله را شما جوان‌های عزیز باید طی کنید و پیش بروید و من می‌دانم که شما می‌توانید و به توفیق الهی این کار انجام می‌دهید. (مراسم دانش آموختگی دانشجویان دانشگاه علوم انتظامی امین، 26 شهریور 96)
یکی از وظایف ذاتی نیروی انتظامی برقراری نظم و امنیت در سطح جامعه است و این برقراری نظم و امنیت در همه زمان ها انکارناپذیر است؛ اما نیروی انتظامی علاوه بر انجام وظیفه خود و تلاش در این حوزه که گوشهای از برقراری نظم و امنیت اجتماعی موجود حاصل تلاش کارکنان انتظامی ناجا است؛ اما پلیس علاوه بر این در حوزههای مختلف دیگر به خصوص مردمیاری حضوری پر رنگ داشته و فعالیتهای قابل توجی انجام داده است که میتوان به:
کمک های مردمی پلیس در مناطق محروم (به خصوص بهداری)، کمک های پلیس در زمان بحران (مثل زلزله بم)، عملیات بزرگ مردم یاری خادمین حسینی (ع)
- پلیس تخصص محور
یکی از مهم ترین تحوّلات درون سازمانی، تشکیل پلیسهای تخصصی است. از سال 1374 «معاونت انتظامی» به «پلیس پیشگیری»، «معاونت راهور» به «پلیس راهنمایی و رانندگی» و «ادارۀ کل مواد مخدر» که در تابعیت آگاهی بود به «پلیس مبارزه با مواد مخدر» تبدیل و ارتقای سازمانی یافت. «معاونت کشف جرایم» به «پلیس تخصصی آگاهی»، «ادارۀ کل مرزبانی» به «فرماندهی مرزبانی» با جایگاه سپهبدی ارتقا یافت که تنها پلیس تخصصی است که جایگاه آن این گونه ترقّی یافته است. «پلیس اطلاعات» نیز به «پلیس تخصصی امنیت عمومی و پلیس امنیت اخلاقی» ارتقا یافت.
- پلیس خودکفا
شاخص پلیس خودکفا: خودکفایی در تأمین و نوسازی تجهیزات پشتیبانی مورد نیاز رده های عملیاتی
اقدامات پلیس خودکفا
تجهیزات ویژه پلیس های تخصصی (آگاهی، مبارزه با مواد مخدر، فتا، راهور، پیشگیری، یگان ویژه و ...)
تجهیزات ویژه هوا ناجا
انواع تجهیزات فاوایی، مهندسی، پژوهشی و ...
تجهیزات پشتیبانی عمومی
تجهیزات فرماندهی مرزبانی از جمله ادوات و ماشین آلات سبک و نیمه سنگین دفاعی مرزی و تجهیزات اپتیکی و الکترونیکی
استفاده از تحقیق مذکور با ذکر منبع آن بلامانع است.
