ابعاد موزه پلیس کرمان

کرمان، گذشته ای به بلندای تاریخ ایران دارد و پلیس کرمان، پیشینه و هویتی به بلندای تاریخ کرمان دارد.
منظور از واژه پلیس کسی است که مامور اجرای قانون باشد و وظیفه اش در طول تاریخ برقرار کننده و حافظ نظم و امنیت در جامعه باشد. پس هر کس در هر نام و نشان که در جهت انتظام بخشی در جامعه تلاش کرده، از دید من، پلیس یا در لفظ امروزی نیروی انتظامی است. اما پلیس نوین در ایران حدود ۱۴۰ سال پیش توسط ناصرالدین شاه که در سفر خود به اروپا کرده بود آموخت و با استخدام کردن یک مستشار بلژیکی این سیستم نوین پاسبانی را پایه‌گذاری کرد.
ایالت کرمان، یکی از ایالت‌های مهم در ایران باستان به شمار می‌رفته است، به طوری که  تاریخ شناس فرانسوی می‌گوید: «هر کس تاریخ کرمان را بخواند گویی تاریخ همه جهان را خوانده است‌». برهمین اساس کرمان همواره در تاریخ باستان جزو 5 ایالت مهم و ساتراپی ارزشمند ایران به شمار میرفته است.
آنچه در حقیقت در این مجموعه به نام موزه پلیس کرمان گرد آمده است به تصویر کشیدن تاریخ تحولات2700 ساله پلیس در ایالت کرمان  (از رُتَشتاری تا ژاندارمری، از خَشثَرَپانی تا شهربانی)، توجه به دانش بومی در حوزه نظم و برقرای امنیت با تکیه بر تاریخ پلیس و گذشته پژوهی راهکارها و برنامه‌های گذشته، کمک شایانی به درک ساختارهای انتظامی و تاریخ پلیس می‌نماید، که انجام این مهم با استفاده از ایجاد موزه پلیس در استان کرمان انجام پذیرفت.
که در آن سیر تطوری ایالات گیرمانیان (کرمان‌)، فراتر از دوران 1360 ساله باستان است، که از مادها در 708 ق.م شروع شده و تا در عصر باستان، بویژه در دوره هخامنشیان، ایالت کرمان از وسعت و آبادانی و امنیت بالایی برخوردار بوده و در این ایالت در عصر باستان قلعه‌های متعددی وجود داشت که شکل و ساختار آن‌ها نشان می‌دهد که تمامیشان با هدف نظامی و امنیتی ساخته می‌شدند. پلیس در دوره هخامنشیان به نام های: خشترپاون، شهربان، نگهبان، كاراون، ارك پات، اركبند، بازرسان شاهی، استخبارات آورده شده است. با تشکیل دولت سلوکی، از میزان تمرکز و یکپارچگی کشور کاسته شد. با این وجود سلوکیان تشکیلات دوره هخامنشی را تا اندازه‌‌‌ای اقتباس کردند و در زمان آنان نیز کشور به چندین ایالت تقسیم گردید. در دوره سلوکیان هر ایالت را اپارخیا و والی آن را اپارخ یا ساتراپ می‌نامیدند و پلیس داخلی شهر را فروراک می‌خواندند. پیرامون نام‌های پلیس در دوره سلوكى‌ها می‌توان به سبك دوره هخامنشیان اشاره کرد و کرمان در زمان  حکمران سلوکی از وضعیت خوبی برخوردار بوده است. با تأسیس سلسله اشکانی، ملوک الطوایفی در ایران برقرار شد و بعضی از ایالات ‌کاملاً از استقلال و خودمختاری برخوردار گشتند و برخی ایالات نیز زیر نظر اشکانیان اداره می‌شدند و حاکم آنان از میان پارتیان بود، شواهد حاکی از آن است که ایالت کرمان در این زمان جزء ایالات تابع دولت پارتیان بوده و زیر نظر والیان آن‌ها اداره می‌شده است. به دلیل عدم وجود یک حکومت متمرکز و یکپارچه در این زمان بوده است؛ اما می‌توان گفت که پارتیان تا اندازه‌‌‌ای دنباله رو تشکیلات هخامنشیان و سلوکیان بوده اند. شواهد تاریخی نشان می دهد ایالت کرمان در دوره حکومت بلاش اشکانی (224ق. م‌)، از امنیت، نظم و آرامش برخوردار نبوده و ایالتی ضعیف بوده است، در برخی روایات آمده که در اوایل حکومت وی، کرمان مدام عرصه تاخت و تازهای یاغیان و گردنکشانی بوده که تمامی اندوخته‌ها و ثروت حاکم اشکانی را می‌برده‌‌اند و سربازان وی را شکست می‌دادند. نام‌های پلیس در دوره اشکانیان می توان به سبك دوره هخامنشیان و سلوکیان اشاره کرد و در این دوران ما شاهد شکل گیری سازمان پولیس هستیم. اما کرمان در دوران ساسانیان از وسعت زیاد و رونق اقتصادی آن بی مانند برخوردار بوده و در دوران شاهپور اول جزء دوازده مکان مهم به شمار  می رفت. وجود قلعه‌های صرفاً نظامی در دوره ساسانیان، نشان دهنده توجه به حفظ نظم و امنیت در آن بوده است و پلیس در دوره ساسانیان به نام های؛ شهریك، دیهیك، كوئپان، دیوان حراس، نیزه‌داران شناخته شده است.

موزه پلیس کرمان، جزء موزه های تاریخی که به صورتت تخصصی گذشته پلیس را در استان کرمان است.

اقدامات انجام شده به منظور ایجاد موزه پلیس کرمان
1. شناسایی پژوهشگران و اساتید تاریخ و انجام تحقیقات کتابخانه ای در راستای گذشته پژوهی پلیس کرمان
2. مطالعه اسنادی با استفاده از روش تاریخ نگاری مبتنی بر تحلیل محتوا متون تاریخی مرتبط با تاریخ پلیس کرمان
3. انعقاد تفاهم نامه همکاری با مرکز اسناد و کتابخانه ملی جنوب شرق (کرمان)به منظور شناسایی، تفکیک، جمع آوری و اسکن اسناد مرتبط با نظم و امنیت طی دو نوبت در سال‌های 1391 و 1394 که در مجموع موفق به جمع آوری نزدیک به 20 هزار سند گردید.
4. اختصاص تیم کارشناسی مرکب از شش نفر کارشناس خبره در امر سند خوانی در راستای بازخوانی سندها و دسته بندی آنان.
5. اختصاص تیم تخصصی به منظور به جستجو و بررسی در منابع روزنامه ای مکتوب، مشخص نمودن و ثبت گزارش های مربوط به موضوع نظم و امنیت در کرمان، اسکن از متون، یادداشت نویسی و ذکر توضیحات مربوط به هر سند، انجام پذیرفت که در این راستا روزنامه وقایع اتفاقیه، (1229-1238 ه.ش) در4 جلد، روزنامه دولت علیه ایران، (1239- 1241 ه.ش)در2 جلد، روزنامه اختر، (1253-1274 ه.ش) در 9 جلد، روزنامه ایران سلطانی، (1282-1283) در1 جلد، روزنامه ایران (1283) در5 جلد، روزنامه چهره نما (1282-1284) در 6 جلد، روزنامه تربیت (1275-1286 ه.ش) در3 جلد، روزنامه انجمن تبریز (1284) در 2 جلد، روزنامه حبلال متین (1272-1309 ه.ش) در 27 جلد، روزنامه اطلاعات (1305-1357) بیش از 40 مجله (پیش از انقلاب)، روزنامه کیهان (1321-1357)در 36 جلد، روزنامه جمهوری اسلامی در 40 مجلد (پیش از انقلاب) مورد بررسی قرار گرفت  که تعداد 44 گزارش مربوط به موضوع نظم و امنیت در کرمان شناسایی و اسکن گردید.
6- با هماهنگی های انجام گرفته ما بین دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان و مرکز اسناد پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی ناجا، یک بسته نمایشگاهی شامل تعدادی سند طراحی و چاپ شده و اقلام مربوط به حوزه نظم و امنیت ادورا تاریخی از جمله یونیفرم ادورا مختلف، آرم و علائم و... و همچنین تعدادی پرچم توسط نماینده فرماندهی انتظامی استان اخذ و جهت استفاده در نمایشگاه تحویل دفتر تحقیقات کاربردی استان شد.
7- اختصاص تیم کارشناسی به منظور شناسایی بازنشستگان پلیس کرمان با اولویت سن بالا که دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تجارب علمی و انتظامی داشتند، پرداخته و با همکاری کانون بازنشسگان ناجا در کرمان تعداد 120 نفر در اولویت اول شناسایی شد که با مراجعه به درب خانه و محل کار آنها موفق شده با تعداد 75 نفر مصاحبه و اسناد و مدارک مرتبط به دوران خدمتیشان اسکن و جمع آوری گردید.
8- در راستای توجه به اصل پژوهش، 13 طرح تحقیقاتی مربوط به گذشته پژوهی پلیس کرمان در شهرستان های مختلف استان (کرمان، جیرفت، رفسنجان، سیرجان، شهربابک، انار، زرند و کوهبنان، رودبار، کهنوج، قلعه گنج، بم، عنبرآباد، شناسایی قلعه های انتظامی و امنیتی استان کرمان، وضعیت راه های کرمان در گذر تاریخ و تأثیر امنیت آن در رونق اقتصادی و تجاری) به محققین و پژوهشگران مربوطه سفارش داده شد و در محدوده زمانی مشخص شده انجام پذیرفت. همچنین می توان به تدوین کتاب سه جلدی تاریخ 2700 ساله پلیس کرمان در طول این دوران اشاره کرد.
9- ایجاد بانک اطلاعات گذشته پژوهی دیجیتال پلیس کرمان به منظور دسترسی آسان پژوهشگران و محققان از یافته های گردآوری شده در راستای انجام تحقیقات دقیق و گسترده در آینده و همچنین بروز رسانی داده های این بانک اطلاعاتی.
10- برگزاری نخستين جشنواره اسناد و آثار نظم و امنيت در تاريخ 01/09/1394 که با هماهنگی های انجام شده این جشنواره در 4 سالن (شامل 2 سالن برای نمایشگاه، یک سالن برای پذیرایی و یک سالن همایش) در محل مجتمع اندیشه فرماندهی انتظامی استان کرمان برگزاری گردید.
11- در نهایت در راستای تدابیر سازمانی و بازخوانی هویت پلیس در ادوار گذشته، طرح راه اندازی موزه پلیس کرمان از سال 1391در دستور کار دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان کرمان قرار گرفت و از آن سال به بعد پس از مطالعه اسنادی، گذشته پژوهی، تجربه نگاری، تاریخ شفاهی و همچنین شناسایی و تعامل با پیشکسوتان ناجا، اساتید و پژوهشگران مرتبط با این حوزه، موفق به راه اندازی اولین موزه پلیس با ایجاد بزرگترین بانک اسنادی نظم و امنیت در جنوب شرق کشور در سال 1397 گردید.